Ozongat: waarom Antarctische dieren ‘zonnebrand’ krijgen

Voor wilde dieren op Antarctica is de blootstelling aan de schadelijke zonnestralen de afgelopen jaren toegenomen, zeggen wetenschappers.

Het gat in de ozonlaag – de beschermende barrière van gas in de bovenste atmosfeer – bevindt zich al meer dan een jaar boven het bevroren continent.

Aangenomen wordt dat een van de belangrijkste oorzaken van ozonverlies de hoeveelheid rook is die wordt gegenereerd door de ongekende bosbranden in Australië, die zijn aangewakkerd door de klimaatverandering.

Professor Sharon Robinson, een klimaatveranderingsbioloog, zei tegen BBC News: “Als ik mensen vertel dat ik aan het ozongat werk, zeggen ze: 'Oh, is dit nu niet beter?'

Wetenschappers die op Antarctica werkten, ontdekten het gat in de ozonlaag in 1985 – door de hoeveelheid zonnestraling te meten die de aarde bereikte.

Een grote groep ozonafbrekende chemicaliën was verantwoordelijk – voornamelijk chloorfluorkoolwaterstoffen of CFK’s – die als koelmiddel werden gebruikt. Alle landen kwamen in 1987 overeen een groep ozonafbrekende chemicaliën geleidelijk af te schaffen. Het was een overeenkomst die bekend staat als het Montreal Protocol en wordt beschouwd als het meest succesvolle milieuverdrag in de geschiedenis.

De ozonlaag is zich nu aan het herstellen. “Maar er is een gat – een gebied waar de ozonlaag extreem is uitgeput – dat elk voorjaar boven Antarctica verschijnt”, legt professor Robinson uit.

Dit ozonverlies is specifiek voor Antarctica, als gevolg van chemische reacties die optreden bij zeer lage temperaturen en hoge atmosferische wolken. Deze reacties zorgen ervoor dat ozon uiteenvalt, waardoor er een gat in de laag ontstaat.

De jaarlijkse verschijning van deze krater bereikt gewoonlijk zijn hoogtepunt in september en oktober, wanneer de meeste landplanten en -dieren veilig verborgen zijn onder het sneeuwdek en zeedieren worden beschermd door uitgestrekt zee-ijs.

Het duurt nu tot december, d.w.z. de zomer op Antarctica. “Dit is het moment waarop dingen meer zichtbaar en kwetsbaarder worden”, zei professor Robinson.

Bepaalde soorten ultraviolette straling van de zon, UVB genaamd, verhogen het risico op huidkanker en staar bij mensen, maar onderzoekers weten nog niet of hetzelfde geldt voor Antarctische zoogdieren en vogels.

Professor Robinson legde uit dat alles bedekt met bont en veren, zoals zeehonden en pinguïns, waarschijnlijk beschermd zou zijn.

“Maar misschien wel het grootste risico voor Antarctische dieren is oogbeschadiging.”

In hun onderzoek doorzochten professor Robinson en haar collega's alle onderzoeken die ze konden vinden over het effect van ultraviolette straling op Antarctische planten en dieren.

Ze vonden bewijs dat Antarctische algen hun eigen ‘zonnebrandmiddelen’ maken.

“En als ze energie investeren in zonnebrandcrème, investeren ze minder energie in groei”, zei professor Robinson. “Aan zonbescherming zijn altijd kosten verbonden.”

Er zijn ook aanwijzingen dat krill – de kleine maar overvloedige mariene organismen die de basis vormen van de Antarctische voedselketen – dieper de oceaan in gaan om ultraviolette straling te vermijden, die de walvissen, zeehonden, pinguïns en andere zeevogels die zich ermee voeden kan aantasten. .

Professor Robinson zei: “We weten ook dat het fytoplankton waar krill zich mee voedt zonnebrandmiddelen moet maken om schade te voorkomen.

Een van de belangrijkste redenen voor de lange levensduur van het ozongat is de grote schaal en omvang van de Australische bosbranden van 2019 en 2020.

Jim Haywood, hoogleraar atmosferische wetenschappen aan de Universiteit van Exeter, vertelde BBC News dat de recordduur van het ozongat in Antarctica de afgelopen jaren een “wake-up call” was.

“De samenleving kan niet tevreden zijn met onze prestaties bij de aanpak ervan”, zei hij.

Maar er zijn nog steeds een aantal factoren die het herstel van ozon vertragen, waaronder bosbranden en grote vulkaanuitbarstingen – deeltjes die de ozonvretende reacties voeden die al zoveel schade hebben aangericht.

Professor Robinson legde uit dat sommige voorgestelde experimenten voor klimaatkoeling – de zogenaamde geo-engineering – ‘wolkenvorming’ suggereren door deeltjes vrij te geven in de bovenste lagen van de atmosfeer.

“Het zal ook leiden tot aantasting van de ozonlaag, dus het is een slecht idee,” zei ze.

“Het grootste wat we kunnen doen om Antarctica te helpen is actie ondernemen tegen de klimaatverandering – de CO2-uitstoot zo snel mogelijk terugdringen, zodat we minder bosbranden hebben en geen extra druk uitoefenen op het herstel van de ozonlaag.”