Migrantenboten in de Middellandse Zee: waarom sterven er zoveel mensen?

In korrelige beelden, vastgelegd vanuit een vliegtuig dat in de lucht zweeft, schoppen vier mensen op drift in een ijzeren boot in de uitgestrekte Middellandse Zee, zwaaiend met hun armen van nood.

De vier overleefden door te drijven met binnenbanden en reddingsvesten totdat ze een andere lege boot vonden, waarschijnlijk van een voormalige oversteekplaats voor migranten, en naar binnen klommen. Ze brachten enkele dagen ronddrijven voordat ze werden gered.

Een dag nadat het nieuws over de tragedie naar buiten kwam, bereidden migranten in de Tunesische stad Sfax zich voor om dezelfde oversteekplaats over te steken.

Een man die de gevechten in Darfur, de westelijke regio van Soedan, ontvluchtte, vertelde BBC Arabic dat hij van plan was asiel aan te vragen in Tunesië, maar bereid was een boot te nemen als dat niet lukte. “Ik heb net een oorlog overleefd,” zei hij, “en ik heb niets te verliezen.” Een ander, uit Kenia, droomde van een beter leven voor zijn familie in Europa.

Als ze de reis voortzetten, zullen de twee mannen zich bij duizenden anderen voegen die dit jaar hun leven hebben gewaagd op wat de gevaarlijkste migratieroute ter wereld wordt genoemd.

Slecht ontworpen en overvolle boten, slecht weer en mislukte internationale inspanningen waren allemaal risicofactoren – vertelden experts aan de BBC – en een zoek- en reddings-ngo beschreef de centrale Middellandse Zee als een “kerkhof”.

Misschien heb je het gevoel dat je dit jaar meer meldingen ziet van scheepswrakken in het centrale Middellandse Zeegebied – en zowel het aantal overtochten als het aantal doden lijkt toe te nemen.

Het Europese grensagentschap Frontex zegt dat het centrale Middellandse Zeegebied de “meest actieve route” naar de EU is, met nationale autoriteiten die meer dan 89.000 detecties rapporteren in de eerste zeven maanden van 2023 – meer dan het dubbele vorig jaar en het hoogste aantal sinds 2017. .

De mensen die de reis maakten, vertrokken vanaf de kusten van Noord-Afrika, meestal naar Italië.

De Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) heeft dit jaar tot nu toe meer dan 1.800 migrantendoden geregistreerd in het centrale Middellandse Zeegebied, vergeleken met 1.400 in heel 2022.

Een van de scheepswrakken van migranten dit jaar was een vissersboot die voor de kust van Griekenland was gepropt, waarbij honderden mensen om het leven kwamen bij een van de ergste humanitaire rampen in de Middellandse Zee van de afgelopen jaren.

De IOM zegt dat er sterke aanwijzingen zijn dat veel wrakken “onzichtbaar” zijn: niet-geregistreerde boten verdwijnen en er zijn geen overlevenden, wat betekent dat het werkelijke dodental waarschijnlijk veel hoger zal zijn.

Degenen die aan de gevaarlijke reis beginnen, komen van over de hele wereld en hebben verschillende redenen om Europa te willen bereiken, van het ontvluchten van oorlog of marteling tot het zoeken naar werk.

Een 16-jarige jongen uit Gambia, die deze zomer werd gered van een overvol rubbervlot, vertelde de BBC dat hij drie jaar geleden het huis verliet om “hard te werken en mijn familie te helpen”.

Hij was zich bewust van het gevaar van de reis, nadat hij een 18-jarige vriend op de overtocht had verloren. Maar hij zei dat dit hem niet afschrikte – hij “verloor zijn leven voor zijn familie, zijn gemeenschap en zijn natie”.

Dit jaar haalde Tunesië Libië in als belangrijkste triggerpunt – te midden van een golf van racisme tegen zwarte Afrikanen daar.

Sommigen zeggen dat de Libische oversteek om geografische en politieke redenen nog gevaarlijker is.

“Wat het aantal dodelijke slachtoffers betreft, denk ik dat het openen van een route naar Oost-Libië (vanuit het gebied gecontroleerd door door Wagner gesteunde milities) een grotere impact heeft”, zegt Nando Segona, professor en migratie-expert aan de Universiteit van Birmingham.

“Het is veel langer dan dat en het brengt ook boten naar de grens tussen Italiaanse en Griekse nationale wateren – twee regeringen willen momenteel niet gezien worden om migranten op zee te redden”, zei hij, verwijzend naar de Griekse schipbreuk in juni. Voorbeeld.

Migranten reizen meestal op overvolle en niet-zeewaardige boten, met beperkte drijfmiddelen voor het geval ze kapseizen.

Soorten boten zijn onder meer opblaasbare pontons en vissersboten – en op de Tunesische weg zijn metalen boten gebruikelijk.

Frontex-woordvoerder Chris Borowski beschreef de afgietsels als “kisten in water”.

“Combineer dit met het feit dat er meestal tientallen tegelijk worden gelanceerd met 40 of meer mensen aan boord en je hebt een recept voor een ramp”, zei hij.

De heer Borowski zei dat “hebzuchtige smokkelaars” metalen boten gebruikten om “met korting” doorvoer aan te bieden terwijl ze streden om de zaken van migranten.

Overtochten in het centrale Middellandse Zeegebied zijn seizoensgebonden, met een toename van het aantal pogingen in de zomer. Maar het weer kan onvoorspelbaar zijn en succesvolle reizen over de Middellandse Zee kunnen dagen duren.

“Als er stormen zijn of de zee zwaar is – wat door de klimaatverandering vaker kan voorkomen – is er een veel groter risico voor het leven”, zegt Ryan Schroeder, een woordvoerder van de Internationale Organisatie voor Migratie.

“Soms weerhoudt zelfs slecht weer smokkelaars er niet van om mensen de zee op te sturen”, voegde hij eraan toe, verwijzend naar boten die onlangs bij het eiland Lampedusa kapseisden en ondanks ruwe zee te water werden gelaten.

Porowski zegt dat slecht weer het moeilijker maakt om boten in nood te zien.

“Stel je voor dat je vanuit de lucht op zoek bent naar een Vauxhall Corsa in een gebied ter grootte van het Verenigd Koninkrijk. Probeer er nu tien of meer voor de kust te zoeken”, zei hij. “Dit is de grote uitdaging in het centrale Middellandse Zeegebied. Dit gaat gepaard met een meedogenloze zee, vooral als het weer slecht wordt, zoals we de afgelopen dagen hebben gezien.”

Terwijl Frontex “algemeen toezicht en technische ondersteuning” biedt, zegt professor Segona dat nationale regeringen voornamelijk opsporings- en reddingsoperaties (SAR) in het centrale Middellandse Zeegebied leiden, waarbij nauw gereguleerde ngo-schepen nauw samenwerken.

De heer Schroeder van de Internationale Organisatie voor Migratie zei dat zoek- en reddingspogingen niet langer “proactief, alomvattend of voldoende middelen” waren, zoals tijdens de massale reddingsoperatie onder leiding van Italië in Mare Nostrum in 2013-2014.

Onder het huidige systeem, zei de heer Schroeder, maakt IOM zich zorgen dat “zoek- en reddingslacunes, vermeende vertragingen bij de redding en het niet reageren op noodoproepen kunnen bijdragen aan tragedies op deze route.”

Belangrijker waren de ngo’s die reddingsschepen exploiteerden in het centrale Middellandse Zeegebied. Wasil Chausel, communicatiecoördinator bij SOS Humanity, zei dat de route “extreem dodelijk is geworden door het roekeloze en nalatige afschrikkingsbeleid dat Europese landen al jaren voeren”.

De Duitse ngo Sea-Watch zei dat de EU “vrijwillig een begraafplaats had aangelegd”. Het zei dat er een gebrek was aan coördinatie van zoek- en reddingsacties en dat de Libische kustwacht “illegale terugtrekkingen” uitvoerde, voorbereid en getraind door de Europese Unie.

En vorige maand tekende de Europese Unie een deal van $ 118 miljoen (£ 90 miljoen) met Tunesië om te proberen “irreguliere” migratie te beteugelen.

Een woordvoerder van de Europese Commissie verdedigde de samenwerking met Noord-Afrikaanse landen en zei dat het “zeer hoge aantal slachtoffers” in de Middellandse Zee betekent dat “het belangrijk is om de capaciteit van de Libische kustautoriteiten te blijven versterken om effectieve zoek- en reddingsoperaties uit te voeren in overeenstemming met internationale normen”.

Ngo’s hebben ook kritiek geuit op een nieuwe wet in Italië die vereist dat reddingsschepen na een operatie naar verder weg gelegen havens varen in plaats van te blijven patrouilleren voor meer migrantenboten in nood. Ze zeggen dat dit hun tijd verkort in gebieden waar wrakken vaker voorkomen.

Italië zegt dat het doel is om de aankomsten over het land te spreiden.

Critici van reddings-ngo’s zeggen dat hun aanwezigheid migranten aanmoedigt om aan een mogelijk fatale reis te beginnen – ngo’s wijzen dit af.

Borowski van Frontex erkende dat “we beter kunnen en moeten doen” in het stoppen van “tragedies op zee”, en riep op tot “gemeenschappelijke oplossingen”. IOM-woordvoerder dhr. Schroeder zei dat alle inspanningen “gericht moeten zijn op het redden van levens en het aanpakken van de redenen waarom mensen hun leven riskeren”.

De Internationale Organisatie voor Migratie en andere VN-agentschappen hebben opgeroepen tot gecoördineerde Europese zoek- en reddingsoperaties in het centrale Middellandse Zeegebied en tot veiligere legale wegen voor migratie en asiel om sterfgevallen op zee te voorkomen.

Een woordvoerster van de Europese Commissie zei dat haar inspanningen om de zoek- en reddingscoördinatie tussen haar leden te versterken “intensief” waren. Het werkte om smokkelaars af te schrikken en veilige routes te ontwikkelen voor mensen die de EU binnenkomen, wat het “bedrijfsmodel van smokkelaars en mensenhandelaars” zou doorbreken.

Ze zeiden dat scheepswrakken, zoals die van deze zomer voor de kust van Griekenland, “een andere oproep tot actie” zijn die de “dringende noodzaak om ons werk op te voeren” benadrukte.

Aanvullende rapportage door Bassam Bonini, BBC Arabic