Review: In het Guggenheim worstelen Sarah Sze en Gego met het gesprek

Gelukkig kun je profiteren van eerdere, zonnige versies van de droom door de “Gego: Meting van oneindigheid”, een opmerkelijke tentoonstelling in het Guggenheim Museum in New York. (De show werd samengesteld door Pablo León de la Parra en Giannin Gutierrez-Guimares.) Jego (1912-1994), de Venezolaans-Duitse kunstenaar geboren Gertrude Goldschmidt, bezet het grootste deel van de tentoonstellingsslots die aansluiten bij de spiraal van Frank Lloyd Wright Interiors.

In een geïnspireerde hit wordt Gego gekoppeld aan Sarah Sze (geb. 1969), die de bovenloop van de Helix heeft gekoloniseerd met haar tentoonstelling “Tijdsverloop. Sze vertegenwoordigde de Verenigde Staten op de Biënnale van Venetië in 2013. Haar werk – ingewikkelde installaties van trappen, lampen, ventilatoren, roosters, potplanten, video’s, foto’s, papiersnippers, tape, katrollen en touw, draad en houten steigers – sijpelt ook door in sommige van de andere ruimtes in het gebouw.

Zonder correspondentie te forceren of de ene kunstenaar te reduceren tot de functie van de andere, smeren de twee tentoonstellingen de vastgelopen ideeën in over wat we vandaag willen van kunst, wat we wilden en waarom het is veranderd.

Hoe goed was Picasso eigenlijk?

Het werk van Sze is geenszins bedoeld als commentaar op het werk van Gego. Toch is de relatie tussen de twee onbedoeld vruchtbaar, op zijn manier suggestief voor de relatie tussen Homer’s “Odyssey” en James Joyce’s “Ulysses”.

Ik wil het belang van geen van beide shows overdrijven – ik wil er alleen op wijzen dat waar Gego’s werk op de een of andere manier essentieel en puur in zijn eenvoud aanvoelt, dat van Sze anders is. In eerste instantie ziet het er rommelig, geïmproviseerd en schuin uit – het sculpturale equivalent van pony. Maar net als Joyce’s ‘Ulysses’ krijgt het geleidelijk een overvolle complexiteit en poëtische diepgang.

Ik heb altijd van Gego’s individuele werken gehouden toen ik ze tegenkwam permanente museumcollecties. Hun meestal draadstructuren, vaak opgehangen aan het plafond of gemonteerd op sokkels, rusten op een geruststellende transparante eenvoud. Je kunt precies zien hoe het gemaakt is.

Waar ik niet op let – en wat zo ongewoon is aan Gego’s bedrijf als geheel – is de enorme verscheidenheid aan uitvindingen, allemaal bedacht binnen strikte, zelfopgelegde normen. Ze was een hoogontwikkelde en ervaren beeldhouwer. Haar creaties combineren de speelse vitaliteit van Alexander Calder, de geweven stoerheid van Ruth Asawa en Janet Eshelman, en de visuele schittering van Bridget Riley en etherische eetlust Lygia Bab.

Gego werd geboren in Hamburg. Als zesde van zeven kinderen groeide ze op in een joods gezin en volgde ze een opleiding tot architect in Stuttgart. De nazi’s beroofden haar in 1935 van haar Duitse staatsburgerschap. Na drie jaar slaagde ze er echter in een diploma in zowel techniek als architectuur te behalen. In 1939 besefte ze dat ze in levensgevaar verkeerde, vluchtte ze uit Duitsland en belandde in Caracas, Venezuela. Daar vond ze werk als architect voordat ze uiteindelijk een carrière in de kunst nastreefde.

De omschakeling was minder ingrijpend dan het leek: het soort dingen dat Gego op beide gebieden aan het onderzoeken was, hing duidelijk met elkaar samen. In die naoorlogse decennia raasde het modernisme door de Latijns-Amerikaanse kunst en architectuur. Vooral Venezuela was een broeinest van geometrische en kinetische kunst.

Wat is moderniteit? Simpel gezegd, het was het culturele antwoord op de moderniteit – op het gecombineerde effect van wetenschappelijke revolutie en industrialisatie, onzekerheid, fragmentatie, onverbiddelijke verandering en toenemende complexiteit en boventonen van zinloosheid. De Duitse filosoof Theodor Adorno verwoordde het zo treffend: “De wereld buiten de onsamenhangende wereld”, schreef hij, “komt overal tot uiting in het feit dat welk probleem dan ook wordt opgelost, de oplossing verkeerd is.”

Tegen deze sombere visie in suggereerde het modernisme – althans in zijn meest idealistische uitingen – dat er een universele taal kon worden gevonden om de verdeeldheid in de wereld te corrigeren. Bewegingen die in Rusland ontstonden in de jaren voor en direct na de bolsjewistische revolutie (superioriteitEn Constructivisme), in Nederland (de Stijl), in Weimar Duitsland (Bauhaus) en in de Verenigde Staten in plaatsen als Zwarte Berg CollegeZe stelden allemaal voor om de verschillende takken van de kunsten te verenigen en ze vervolgens te verbinden met wetenschap, techniek en de samenleving als geheel.

In de kunst hield dit alles in dat we ons losmaakten van de illusie en terugkeerden naar de bouwstenen, de fundamentele eerlijkheid van abstractie: lijn, kleur, materialen en structuur. Met andere woorden, de dingen zijn zoals ze zijn – niet in dienst van illusies.

Een spannende tentoonstelling met Richard Avedon op zijn meest ambitieuze

Eind jaren vijftig en zestig begon Gego met het onderzoek naar de effecten van evenwijdige lijnen in de verschillende vlakken die elkaar kruisen en elkaar overlappen. Terwijl je langs deze sculpturen loopt, die bijna belachelijk eenvoudig lijken, veranderen je zichtlijnen het visuele effect van transparant naar schaduwrijk naar ondoorzichtig en weer terug, allemaal snel achter elkaar, zodat de hele structuur subtiel geanimeerd en verrassend complex lijkt.

Gego bleef werken met draad geclusterd als bezemharen voordat hij veranderde in zeer lichte hangende structuren van dunne draad gevormd als webben maar gevormd in andere geometrieën. Elk werk bezit een verschillende mate van laksheid en spanning. Stuk voor stuk creëren ze ook een wisselwerking tussen lijn en schaduw, en tussen twee- en driedimensionaal.

Het cumulatieve effect van Gego’s benadering van onderwerpen en diversiteit, die zowel met textuur als met architectuur te maken heeft, is diep poëtisch. Haar creativiteit in deze strikt afgekorte formaten was verbluffend. Ondanks de transparantie van hun menselijke structuur, hebben hun stukken een organisch uiterlijk, dat doet denken aan natuurlijk voorkomende structuren zoals spinnenwebben, geologische formaties en ventilatieplanten.

Gego’s is dus een abstract merk dat zich door zijn fijne destillatie presenteert als universeel toepasbaar en betrouwbaar geboren. Impliciet in de kernprincipes ligt de overtuiging dat als we allemaal zouden kunnen vertrouwen op enkele gemeenschappelijke basisprincipes, het inderdaad mogelijk zou zijn om de wereld te verbeteren.

Waar de abstracte sculpturen van Gego de droom van een modernist van eenvoud uitdrukken, beschouwt Sze de verbijsterende complexiteit als vanzelfsprekend – als iets om te omarmen. Dit is een deel van wat haar tot een van de meest opwindende artiesten ter wereld maakt. Haar show, georganiseerd door Kyung An, verkondigt dat de dingen vanaf het allereerste begin in een staat van verandering en semi-chaos zijn. Systemen bestaan, maar entropie ook. Tijd is uit samenhang, samenhang is ongrijpbaar, niets is gelijk, alles is uit balans. Adorno had gelijk: alleen oplossingen zijn fout.

Maar, lijkt Sze te zeggen, misschien kunnen de stukken en het afval dat we voor ons hebben worden verenigd – zelfs als het vluchtig is, voordat de donkere boventonen het overnemen – door ons esthetische gevoel, door ons vermogen om ons te verwonderen.

Het Guggenheim is een geweldige plek en Sze heeft geweldig werk geleverd als reactie op zijn kenmerkende architectuur. Haar werk is zo uitgestrekt dat het moeilijk te zeggen is waar het ene stuk eindigt en het volgende begint. Maar de installatie, getiteld “Diver”, heeft een roestvrijstalen paal die in een elliptische vorm zwaait boven het vlakke oppervlak van een container met water op een steile Guggenheim-helling.

Terwijl het zwaait, reflecteert een helder schietlood een oranjegele close-up van de zonsondergang op het water, en het is bevestigd aan een motor die is bevestigd aan een roterende propeller. Ondertussen verbindt de draad alles met een gigantische collage aan de muur, coculus in het plafond van het Guggenheim en helemaal tot aan de bootvormige fontein in de lobby op de begane grond.

“In het Guggenheim”, citeert een muurposter Sze als volgt: “Perceptie staat altijd op zijn kop. Je bent altijd in de war en afgeleid. is ergens tussen haaks op de grond zijn.” en haaks op de helling van de helling van het gebouw.

“Ik ben geïnteresseerd”, vervolgt ze, “in oscillatie – dat gevoel dat je altijd opnieuw in evenwicht bent – omdat het idee dat iets onstabiel en steeds veranderend is, wijst op de vergankelijkheid en kwetsbaarheid van kennis en ervaring.” “

Je zou kunnen stellen dat Gego’s werk ook over vergankelijkheid gaat. En je hebt gelijk. Zelden heeft een kunstenaar zoveel werk verzet met zijn lichtlijn. Maar waar Gego’s ogenschijnlijk fragiele esthetiek op elk punt verbonden is door sterke kernprincipes, ontaardt Sze’s werk in een epistemologische puinhoop. Als je de door de wetenschap vastgestelde termen toepast, kun je zeggen dat de wereld van Gego nog steeds Newtoniaans is; grootte is kwantum.

Gego: Meting van oneindigheid En Sarah Sze: Tijdlabs. Tot en met 10 september in het Guggenheim Museum in New York. guggenheim.org.