Masoud Pezeshkian: De hervormer is nu de gekozen president van Iran

De onorthodoxe kandidaat Masoud Pezeshkian wordt de eerste reformistische president van Iran in bijna twintig jaar, nadat hij vrijdag de hardliner Saeed Jalili versloeg in de tweede verkiezing.

De 69-jarige voormalige hartchirurg en minister van Volksgezondheid voerde campagne met beloften om de conservatieve visie van Iran te herzien en de betrekkingen met het Westen te verbeteren. Hij bekritiseerde de beruchte ethische politie van het land en riep op tot onderhandelingen over de verlenging van het haperende nucleaire akkoord uit 2015.

Maar analisten blijven sceptisch over zijn vermogen om betekenisvolle veranderingen teweeg te brengen binnen een establishment dat wordt gedomineerd door harde conservatieven.

Toen de naam van de heer Pezeshkian vier weken geleden op het stembiljet werd bevestigd, na de dood van de harde president Ebrahim Raisi bij een helikoptercrash, waren zelfs zijn meest loyale aanhangers geschokt door zijn succes bij het passeren van de Guardian Council.

De machtige groep geestelijken en juristen die de religieuze en revolutionaire geloofsbrieven van kandidaten controleert, heeft verschillende prominente reformisten en gematigden ervan weerhouden zich kandidaat te stellen voor de recente verkiezingen, waaronder de heer Pezishkian zelf bij de laatste presidentsverkiezingen in 2021.

Maar toen zijn benoeming deze keer eenmaal werd goedgekeurd, slaagde de heer Pezeshkian erin een delicaat evenwicht te vinden tussen beloften van verandering en verklaringen van loyaliteit aan de hoogste leider van Iran, Ayatollah Ali Khamenei, die de ultieme macht in het land heeft.

In een feestelijke toespraak prees hij de ‘begeleiding’ van Ayatollah Khamenei en zei dat hij zonder hem niet zou hebben kunnen slagen.

Nu Iran wordt geconfronteerd met een haperende economie, een verborgen oorlog met Israël die eerder dit jaar in het openbaar uitbrak, en de aanhoudende onvrede over het gewelddadige optreden tegen door vrouwen geleide protesten die in 2022 uitbraken, kan het feit dat de heer Pezeshkian zich kandidaat mocht stellen wellicht kan een teken zijn dat de opperste leider het standpunt van de regering over bepaalde kwesties wil verzachten.

Masoud Pezeshkian werd in 1954 geboren in de stad Mahabad, in de provincie West-Azerbeidzjan in het noordwesten van het land.

Hij is van gemengde Azerbeidzjaans-Koerdische afkomst en groeide op met het spreken van beide talen, waardoor hij een grote populariteit geniet onder etnische minderheden die ruim een ​​derde van de 89 miljoen Iraanse bevolking uitmaken.

Hij studeerde geneeskunde in de jaren vóór de Islamitische Revolutie van 1979 – en organiseerde als jonge arts medische hulp voor gewonde soldaten tijdens de oorlog tussen Iran en Irak in de jaren tachtig. Hij specialiseerde zich in hartchirurgie na een conflict.

In 1994 kreeg de heer Pezishkian te maken met een persoonlijke tragedie toen zijn vrouw en zoon omkwamen bij een auto-ongeluk. Hij koos ervoor om niet te hertrouwen en zijn dochter en twee overgebleven zoons alleen groot te brengen – een verhaal dat hij tijdens zijn campagne vertelde en zijn aanhangers beloofde: “Net zoals ik loyaal ben geweest aan mijn familie, zal ik loyaal zijn aan jou.”

Begin jaren 2000 klom hij door de politieke gelederen en was tussen 2001 en 2005 minister van Volksgezondheid tijdens de tweede termijn van de regering van de hervormingsgezinde president Mohammad Khatami.

Hij vertegenwoordigt sinds 2008 de noordwestelijke stad Tabriz in het parlement en was van 2016 tot 2020 vicevoorzitter van het parlement.

Na het harde optreden van de autoriteiten tegen de onrust na de omstreden presidentsverkiezingen in 2009 trok de heer Pezeshkian de aandacht vanwege zijn kritiek op de behandeling van demonstranten door de regering, wat leidde tot een terugslag van harde politici in Iran.

De kandidatuur van de heer Pezeshkian bij de presidentsverkiezingen van dit jaar werd gesteund door grote hervormingsgezinde groeperingen en gesteund door de heer Khatami, evenals door de gematigde voormalige president Hassan Rouhani.

Hij versloeg Saeed Jalili ternauwernood in de eerste verkiezingsronde, waar de opkomst een historisch dieptepunt van 40% bereikte, te midden van oproepen om de verkiezingen te boycotten door tegenstanders van het religieuze establishment.

De opkomst bij de verkiezingen was ongeveer 10 procentpunten hoger in de tweede ronde, waarbij Pezishkian 53,7% van de uitgebrachte stemmen kreeg.

In een bericht op X na zijn overwinning vertelde de heer Pezeshkian de Iraniërs dat dit het begin markeerde van een ‘partnerschap’.

“De moeilijke weg die voor ons ligt kan alleen worden geplaveid met uw medewerking, medeleven en vertrouwen. Ik strek mijn hand naar u uit en zweer op mijn eer dat ik u niet alleen zal laten op dit pad. Laat mij niet alleen.” .

Hoewel de heer Pezeshkian als een reformist wordt beschouwd, benadrukt hij vaak zijn toewijding aan de opperste leider.

Hij omschreef zichzelf als een ‘reformistische extremist’ en zei: ‘Ik ben een radicaal, en we streven naar hervormingen omwille van deze principes.’

In de context van de Iraanse politiek verwijst de term ‘hardliners’ naar conservatieve aanhangers van de Opperste Leider, die oproepen tot de bescherming van de ideologische principes uit de begindagen van de revolutie van 1979.

Waarnemers zijn van mening dat het vermogen van de heer Pezishkian om reformistische en fundamentalistische agenda's met elkaar te verzoenen cruciaal zal zijn voor zijn succes.