Duitsland wordt geconfronteerd met een golf van spionagedreigingen vanuit Rusland en China

Alleen al in Duitsland zijn deze maand zes vermoedelijke spionnen gearresteerd, in wat een stortvloed van beschuldigingen van Russische en Chinese spionage is geworden.

Voor de extreemrechtse partij Alternatief voor Duitsland (AfD) is dit bijzonder gênant gebleken, aangezien haar twee beste kandidaten voor de Europese verkiezingen van juni in het kruisvuur terecht zijn gekomen.

Een medewerker van het Europees Parlementslid Maximilian Krah, die aan het hoofd staat van de partijlijst, werd gearresteerd op verdenking van spionage voor China. Jian Jie wordt ervan beschuldigd een 'medewerker van de Chinese inlichtingendienst' te zijn.

Aanklagers begonnen ook een voorlopig onderzoek naar de politicus zelf met betrekking tot vermeende betalingen uit pro-Russische en Chinese bronnen. De heer Krah ontkent elk wangedrag.

Dagen eerder ontkende Peter Bystron, de tweede naam op de lijst van de AfD-partij, de beschuldigingen dat hij geld had ontvangen van de Voice of Europe-website, die volgens de Europese inlichtingendienst een dekmantel was voor de Russische inlichtingendienst.

Maar de beschuldigingen reiken veel verder dan de AfD.

Twee Duitse staatsburgers van Russische afkomst zijn gearresteerd op verdenking van het saboteren van de Duitse militaire hulp aan Oekraïne, terwijl drie Duitsers zijn gearresteerd op beschuldiging van het plannen van het overhandigen van geavanceerde motorontwerpen aan de Chinese inlichtingendienst.

“Het is echt ongebruikelijk dat drie netwerken worden gearresteerd [allegedly] “Ze waren rond dezelfde tijd betrokken bij een soort spionage voor Rusland en China”, zegt Nora Schlaty, onderzoeksmedewerker bij het Leibniz Centrum voor het Moderne Oosten.

In alle drie de spionagezaken zouden de inspanningen van de Duitse binnenlandse inlichtingendienst BfV doorslaggevend zijn geweest.

“Onze veiligheidsautoriteiten… hebben hun contraspionage-inspanningen aanzienlijk versterkt”, zei minister van Binnenlandse Zaken Nancy Viser.

De arrestaties volgden op de terugkeer van bondskanselier Olaf Scholz na uitgebreide gesprekken met de Chinese president Xi Jinping in Peking.

Andrei Soldatov, een expert bij de Russische veiligheidsdiensten, is van mening dat de zaak van het Russisch-Duitse duo de wens van het Kremlin zou kunnen weerspiegelen om de aanvallen op de hulp aan Oekraïne te escaleren.

“Het is gewoon een heel nieuw niveau van escalatie”, zei Soldatov tegen de BBC. “deze mensen [allegedly] “Ik verzamelde informatie om sabotageoperaties tegen militaire installaties op Duits grondgebied te helpen organiseren.”

Ondertussen heeft Roderich Kieswetter, een voormalige Duitse legerofficier en nu lid van de oppositie in het parlement, beweerd dat China toegang zoekt tot geavanceerd onderzoek dat nuttig zou kunnen zijn voor militaire of andere doeleinden.

“China ziet kansen om de openheid van Duitsland om toegang te krijgen tot onze kennis en technologie te benutten”, zei hij tegen de BBC.

Andrei Soldatov gelooft echter dat Berlijn een mijlpaal bereikt.

“Arrestatie is altijd een politieke beslissing”, zegt hij.

Hij voegde eraan toe: “Contraspionagediensten in alle landen geven er de voorkeur aan geen mensen te arresteren, omdat het beter is om hen te volgen en hun activiteiten te monitoren om meer te weten te komen over hun netwerken en activiteiten.”

Eén reden achter het politieke besluit was dat de Duitse tegenstanders – vooral Rusland – er steeds meer op gebrand leken Berlijn publiekelijk te vernederen naarmate het land assertiever werd in zijn buitenlandse betrekkingen.

Een bijzonder dieptepunt was het lek in maart door Russische bronnen van een telefoongesprek tussen hoge generaals over de levering van langeafstands-Taurus-raketten aan Oekraïne.

Maanden eerder werd een hoge functionaris van de Duitse buitenlandse inlichtingendienst, de BND, genaamd Carsten L., berecht op beschuldiging van het lekken van geheime informatie naar de Russen in ruil voor betalingen ten bedrage van ongeveer 400.000 euro (£343.000).

De voormalige Britse minister van Defensie Ben Wallace uitte de frustratie van veel bondgenoten toen hij zei dat Duitsland ‘aanzienlijk geïnfiltreerd was door de Russische inlichtingendienst’ en ‘onveilig en onbetrouwbaar’ was.

Roderich Kieswetter zegt dat hij bezorgd is dat de geallieerden Duitsland als onbetrouwbaar beschouwen. “We moeten een partner bij uitstek zijn”, zei hij tegen de BBC. “Zonder Duitsland kunnen we ons geen samenwerking tussen de geheime diensten veroorloven.”

Publieke campagnes tegen vermoedelijke spionnen kunnen een manier zijn om zowel vriend als vijand een signaal te geven dat Berlijn de veiligheid serieus neemt.

De Duitse Federale Inlichtingendienst (BND) en de Duitse Inlichtingendienst (BfV) zeiden dat ze geen commentaar gaven op lopende operaties. Het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft niet gereageerd op een verzoek om commentaar.

Duitse inlichtingendiensten zijn al lange tijd gefrustreerd door uitgebreidere beperkingen op de manier waarop zij kunnen handelen dan veel van hun tegenhangers in andere westerse landen.

Dit is deels te wijten aan de erfenis van het communistische bewind in het voormalige Oost-Duitsland, dat algemeen wordt beschouwd als een van de meest bewaakte samenlevingen in de geschiedenis. Geschat wordt dat één op de 6,5 Oost-Duitsers informant was voor de geheime politie, bekend als de Stasi.

Toen na de val van de Berlijnse Muur de omvang van de Stasi-spionage aan het licht kwam, werden er strenge wettelijke beperkingen opgelegd aan de inlichtingendiensten.

Deze beperkingen blijven grotendeels van kracht, hoewel sommige sindsdien zijn afgezwakt.

Voorstanders van de mensenrechten zijn van mening dat deze beperkingen een goede zaak zijn en het recht op privacy van burgers beschermen. Maar de inlichtingendiensten klagen al lang dat ze niet in staat zijn effectief op te treden vanwege de controle op hun gedrag.

Vorig jaar schreven twee voormalige hoofden van de BND: “Duitse inlichtingendiensten, vooral de BND, lijden nu onder buitensporige censuur.”

Sommige inlichtingenwerkers zien de recente arrestaties van prominente figuren als een manier om de omvang van vijandige buitenlandse infiltratie in Duitsland te benadrukken – en als een kans om hun pleidooi voor meer macht kracht bij te zetten.

De omvang van deze penetratie, zegt Kieswetter, is gedeeltelijk een erfenis van de politieke ‘naïviteit’ die volgde op het einde van de Koude Oorlog.

“Sinds 1990 bestaat het idee dat Duitsland omringd is door vrienden.”

Hij legde uit dat de leiders zich concentreerden op handelsovereenkomsten, ook met autoritaire landen als Rusland, en hun ogen afwenden van de nationale veiligheid.

Rafael Luce van de European Council on Foreign Relations is specifieker over wat er mis ging.

De Duitse inlichtingendienst ontmantelde in 2002 een speciale contraspionage-eenheid onder leiding van bondskanselier Gerhard Schröder.

“Opmerkelijk is dat deze hele eenheid van zo’n zestig mensen volledig is ontbonden”, zegt Luce.

Maar de dingen veranderen. Het aantal BfV-werknemers is de afgelopen tien jaar verdubbeld. De recente golf van arrestaties laat zien dat de inlichtingendiensten assertiever zijn geworden in een land waarvan de politieke cultuur traditioneel op hun hoede is geweest.

“Alle arrestaties vormen in één keer een goed signaal naar de landen die ons bespioneren”, zegt Felix Neumann van de Konrad Adenauer Foundation.

“Duitsland is wakker en slaapt niet meer.”