Ben Ferens, de laatste overlevende aanklager van Neurenberg voor nazi-oorlogsmisdaden, sterft op 103-jarige leeftijd

Waarschuwing: dit artikel bevat expliciete verwijzingen naar de Holocaust.

Ben Ferenich, de laatste aanklager van Neurenberg die de nazi’s vervolgde wegens genocidale oorlogsmisdaden, is op 103-jarige leeftijd overleden.

Ferenc was een van de eerste externe getuigen die de wreedheden van de nazi-arbeids- en concentratiekampen documenteerde. Hij stierf vrijdagavond in Boynton Beach, Florida, volgens John Barrett, een professor in de rechten aan de St. John’s University die een blog bijhoudt over de processen van Neurenberg.

Ook het American Holocaust Museum in Washington bevestigde het overlijden.

“Vandaag heeft de wereld een leider verloren in het streven naar gerechtigheid voor de slachtoffers van genocide en aanverwante misdaden”, schreef het museum op Twitter.

Ferenc, geboren in Transsylvanië in 1920, emigreerde als jonge jongen met zijn ouders naar New York om te ontsnappen aan het ongebreidelde antisemitisme. Na zijn afstuderen aan de Harvard Law School, ging Ferencs net op tijd bij het Amerikaanse leger om deel te nemen aan de invasie in Normandië tijdens de Tweede Wereldoorlog. Met behulp van zijn juridische achtergrond wordt hij een onderzoeker voor nazi-oorlogsmisdaden tegen Amerikaanse soldaten als onderdeel van de nieuwe afdeling oorlogsmisdaden van het kantoor van de rechter-advocaat.

Toen Amerikaanse inlichtingenrapporten beschreven dat soldaten grote groepen uitgehongerde mensen ontmoetten in nazi-kampen die werden gadegeslagen door SS-bewakers, volgde Ferencs met bezoeken, eerst aan het werkkamp Ohrdruf in Duitsland en vervolgens aan het beruchte concentratiekamp Buchenwald. In die kampen en later in andere kampen vond hij lijken “opgestapeld als vijgenhout” en “hulpeloze skeletten getroffen door diarree, dysenterie, tyfus, tuberculose, longontsteking en andere ziekten, braken in hun met luizen besmette bedden of op de grond met alleen hun zielige ogen smeken om hulp’, schreef Ferensch in een verslag over zijn leven.

“Het concentratiekamp Buchenwald was een pension van onuitsprekelijke verschrikkingen”, schreef Ferensch. “Het lijdt geen twijfel dat ik onuitwisbaar getraumatiseerd was door mijn ervaring als onderzoeker van oorlogsmisdaden in vernietigingscentra van de nazi’s. Ik probeer nog steeds niet te praten of na te denken over de details.”

Ergens tegen het einde van de oorlog werd Ferencs naar Adolf Hitlers retraite in de Beierse Alpen gestuurd om belastende documenten te zoeken, maar hij keerde met lege handen terug.

Na de oorlog werd Ferench eervol ontslagen uit het Amerikaanse leger en keerde hij terug naar New York om als advocaat te beginnen. Maar dit duurde niet lang. Vanwege zijn ervaring als onderzoeker van oorlogsmisdaden werd hij gerekruteerd om nazi-oorlogsmisdadigers te helpen vervolgen tijdens de processen van Neurenberg, die begonnen onder leiding van rechter Robert Jackson van het Amerikaanse Hooggerechtshof. Voordat hij naar Duitsland vertrok, trouwde hij met zijn jeugdliefde, Gertrude.

Op 27-jarige leeftijd, zonder eerdere proceservaring, werd Ferencs de aanklager in de zaak van 1947 waarin 22 voormalige leiders werden beschuldigd van de moord op meer dan een miljoen Joden, Roma en andere vijanden van het Derde Rijk in Oost-Europa. In plaats van te vertrouwen op getuigen, vertrouwde Ferenich vooral op officiële Duitse documenten om zijn zaak te verdedigen. Alle beklaagden werden schuldig bevonden en meer dan een dozijn werden veroordeeld tot ophanging, ook al had Ferench de doodstraf niet geëist.

Hij schreef: “Begin april 1948, toen het lange juridische vonnis werd voorgelezen, voelde ik me gerechtvaardigd.” “Onze pleidooien om de mensheid te beschermen door middel van de rechtsstaat zijn gehonoreerd.”

Nu de processen voor oorlogsmisdaden voorbij waren, ging Ferens samenwerken met een reeks joodse liefdadigheidsorganisaties om overlevenden van de Holocaust te helpen bij het terugkrijgen van eigendommen, huizen, bedrijven, kunstwerken, Torah-rollen en andere joodse religieuze voorwerpen die door de nazi’s in beslag waren genomen. Later assisteerde hij ook bij onderhandelingen die zouden leiden tot compensatie voor nazi-slachtoffers.

In de daaropvolgende decennia pleitte Ferencs voor de oprichting van een internationaal tribunaal dat elke regeringsleider zou kunnen vervolgen voor oorlogsmisdaden. Die dromen werden in 2002 gerealiseerd met de oprichting van het Internationaal Strafhof in Den Haag, hoewel de effectiviteit ervan werd beperkt door het uitblijven van betrokkenheid van landen als de Verenigde Staten.

Ferenc wordt overleefd door een zoon en drie dochters. Zijn vrouw is in 2019 overleden.