Hoe Rusland faalt in Oekraïne – DW – 27/12/2022

Toen Rusland ongeveer een jaar geleden zijn troepen begon te bundelen langs de grens met Oekraïne, geloofden veel westerse experts en politici dat Kiev binnen een paar dagen na de invasie zou vallen. Dit lijkt ook de veronderstelling van Rusland te zijn.

Maar toen de Russische troepen aan het begin van de oorlog naar de buitenwijken van de hoofdstad trokken, hield het Oekraïense leger hen tegen en dwong hen zich terug te trekken. Deze misrekeningen weerklinken tot op de dag van vandaag. Hoewel de Russische president Vladimir Poetin dit niet direct heeft toegegeven, leek hij begin december zijn land voor te bereiden op een lange oorlog.

De luchtoverheersing van Rusland is ingeperkt

Veel verwachtingen werden niet ingelost na de invasie van februari. Men geloofde dat Rusland snel luchtoverheersing zou verwerven door zowel de Oekraïense luchtmacht als de luchtverdediging uit te schakelen, een veronderstelling die mogelijk was gebaseerd op eerdere waarnemingen in Oost-Oekraïne.

Toen in 2014 de oorlog uitbrak in de oostelijke Donbass-regio, waarbij Rusland elke betrokkenheid ontkende, leed Oekraïne in de eerste paar maanden zware verliezen in vliegtuigen en helikopters en koos ervoor om de overgebleven vliegtuigen niet te gebruiken. De Oekraïense luchtmacht werd praktisch weggevaagd.

Maar de afgelopen maanden is het heel anders gegaan. De aankondiging van het Russische ministerie van Defensie op 28 februari dat het land de soevereiniteit over het hele luchtruim van Oekraïne verklaarde, bleek onjuist te zijn. Hoewel het waar blijft dat de Russische luchtmacht duidelijk superieur is qua omvang en technologie, beschikt Oekraïne nog steeds over vliegtuigen en helikopters ondanks talloze raketaanvallen op militaire vliegvelden en gevechtsoperaties in de frontlinie. De luchtverdediging wordt ook steeds sterker.

Oekraïense bronnen zeiden dat Rusland sinds het begin van de oorlog honderden vliegtuigen en helikopters heeft verloren. Hoewel deze beweringen niet onafhankelijk kunnen worden bevestigd, wijzen westerse inlichtingendiensten ook op aanzienlijke verliezen voor de Russische luchtmacht, die op beperkte frontlinie opereert en zich niet langer diep in Oekraïne waagt. In plaats daarvan gebruikt Rusland een toenemend aantal drones en raketten die effectiever worden onderschept door de Oekraïense luchtverdediging. Kiev heeft dit grotendeels te danken aan de voortdurende westerse hulp.

Vloot hapert op de Zwarte Zee

Het is ook duidelijk dat Rusland op zee superieur is aan Oekraïne. In 2021 voerde Moskou tweemaal oefeningen uit in de bijgevoegde Krim, waarbij troepen werden geland. De oefening deed de vrees rijzen dat het Kremlin een offensief zou lanceren in Zuid-Oekraïne en richting Odessa zou varen, met behulp van oorlogsschepen om grote formaties troepen en gepantserde personendragers aan land te brengen. Dit is niet alleen gebeurd, maar experts betwijfelen nu of het ooit zal gebeuren.

“Amfibische landingen zijn zeer riskant”, zegt Mark Devore, hoofddocent internationaal defensiebeleid aan de Universiteit van St. Andrews, eraan toevoegend dat ze een aanzienlijke toename van de capaciteiten vereisen. Hij zei dat Rusland leek te zoeken naar landingsmogelijkheden, maar geen “onbeschermde kust” had gevonden.

Terwijl Russische troepen erin slaagden het kleine en strategisch belangrijke Slangeneiland ten zuidwesten van Odessa te bezetten na het verzamelen van oorlogsschepen op zee aan het begin van de invasie, slaagde Oekraïne erin ze eind juni terug te drijven met gerichte artillerie-aanvallen.

Inderdaad, de Russische Zwarte Zeevloot heeft tot nu toe bewezen een van de grootste verliezers in de oorlog te zijn. De vlaggenschipkruiser Moskva werd in april beschadigd door Oekraïense raketten en zonk later. Een maand eerder zonk het landingsschip Saratov na geraakt te zijn door een Oekraïense raket in de haven van Berdyansk in de Zee van Azov.

Sindsdien hebben de oorlogsschepen van de Zwarte Zeevloot een grotere afstand gehouden van de kust, die nog steeds onder controle van Kiev staat. Ook op de Russische marinebasis in Sebastopol waren ze niet meer veilig, omdat Oekraïne met drones het hoofdkwartier en de schepen aanviel. Maar de vloot is niet helemaal buiten dienst – schepen blijven Oekraïne aanvallen met kruisraketten vanaf een veilige afstand.

Rusland heeft officieel de zeeblokkade van Oekraïense havens opgeheven om de graandeal tussen Turkije en de Verenigde Naties mogelijk te maken. Na de aanval op Russische oorlogsschepen eind oktober, zei Moskou, kwam Moskou terug op de deal – en keerde vervolgens terug nadat het “garanties” van Kiev had ontvangen dat zijn Zwarte Zeevloot niet zou worden aangevallen vanuit een aangewezen “corridor”.

Oekraïne versterkt zijn cyberverdediging met de hulp van het Westen

Voorafgaand aan de invasie bestond ook de vrees dat Rusland Oekraïne zou kunnen verlammen met massale cyberaanvallen, gezien het feit dat Oekraïne al jaren het doelwit was van hacking. Ongeveer een week voor het begin van de Russische invasie, op 15 februari, was er een massale cyberaanval die Mykhailo Fedorov, de vice-premier en minister van Digitale Transformatie van Oekraïne, omschreef als “de grootste DDoS-aanval in de geschiedenis van Oekraïne”. Verschillende banken, het ministerie van Defensie en andere entiteiten zijn getroffen door deze kunstmatige verzoeken op internet die de doelwebservers overbelasten.

Daarnaast waren er de dag voor de invasie cyberaanvallen op regeringsstructuren en het parlement, eveneens toegeschreven aan Rusland. Maar Kiev lijkt hier goed op voorbereid te zijn en daaropvolgende cyberaanvallen waren minder succesvol dan die van voorgaande jaren. Hoewel kritieke infrastructuurelementen zoals het elektriciteitsnet nog steeds uitvielen, was dit te wijten aan raketaanvallen, niet aan hackers.

Net als bij militaire hulp heeft jarenlange westerse hulp bij de cyberverdediging van Oekraïne zijn vruchten afgeworpen. Zo heeft de Europese Unie het land enkele dagen voor de invasie op haar verzoek een rapid cyber response team ter beschikking gesteld. Voor nu lijkt de digitale oorlog van Rusland even erg te wankelen als de strijdkrachten van het land op het slagveld. Westerse experts verwachten echter dat cyberaanvallen zullen toenemen naarmate de winter nadert.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk in het Duits.